Državni udar i narodni otpor u Sudanu

Istorija Sudana, treće najveće afričke države je puna ratnih sukoba i nemaštine. Stradanje i nemaština su posebno intenzivirani u toku 30 godina vladavine diktatora Omara Al Bašira (1989-2019) koji je svrgnut nakon masovnih, opštenarodnih protesta koji su trajali od decembra 2018. do aprila 2019. Protesti su bili posledica krajnje bede u kojoj se narod već decenijama nalazio, pod konstantnom represijom paravojnih milicija podržanih od strane režima.

Al Bašir je zvanično svrgnut sa vlasti od strane sudanske vojske, međutim ovakav razvoj događaja je u značajnoj meri omogućen masovnim protestima u glavnom gradu Kartumu, kao i širom zemlje. Nedugo nakon svrgavanja Al Bašira, paravojne formacije pod nazivom Džandžavidi, odgovorne za masovna ubistva ne-arapskog stanovništva u sudanskom regionu Darfur početkom 2000ih, su ušle u Kartum gde su oružanom silom slomile opštenarodne demonstracije. Prilikom masakra u Kartumu 3. juna 2019. Džandžavidi su pobili oko stotinu demonstranata, ranivši više stotina ljudi nasumičnom paljbom po masi koja je protestovala zahtevajući temeljnu društvenu reformu i uvođenje socijalnoekonomskih promena u interesu radničke klase.

Protesti nisu prestali nakon masakra u Kartumu, već su dalje eskalirali, zahvativši veći deo zemlje, pokazujući odlučnost radničke klase da ne dozvoli ustoličenje nove vojno-policijske diktature poput Al Baširovog režima. Džandžavidi i ostatak sudanskog državnog represivnog aparata su ubrzo bili primorani masovnim narodnim ustankom da se delimično povuku i dozvole formiranje civilnih političkih grupa i inicijativa koje su iznikle iz oslobodilačkih pokreta suprotstavljenih bivšem režimu, kao što su Sudan Liberation Movement (SLM), Justice and Equality Movement (JEM) i drugih oružanih grupa koje su zajednički dejstvovale godinama u okviru Sudan Revolutionary Front (SRF). Prelazno rešenje do parlamentarnih izbora je napravljeno u formi jedanaestočlanog saveta koji je upravljao zemljom od svrgavanja Al Bašira do državnog udara u oktobru 2021. U tom savetu su bili zastupljeni predstavnici svih političkih i vojnih frakcija Sudana.

Period od avgusta 2019. do oktobra 2021. je delovao kao progresivna faza društvenog razvoja Sudana, jer je nasilje koje je obeležilo prethodne tri decenije u zemlji posebno nad ne-arapskim stanovništvom od strane vlasti prestalo i radnička klasa je gledala ka najavljenim izborima kao prilici da Sudan konačno uđe u stabilan period mira. Tokom ovog perioda protestne inicijative različitih društvenih grupa od radnika, seljaka, preko studenata i feminističkih grupa su nastavile sa radom. Međutim, u oktobru 2021. sudanska vojska je izvršila iznenadni državni udar, ukinula savet koji je upravljao zemljom tokom tranzicionog perioda do izbora i uvela vojnu vlast, najavljujući formiranje tehnokratske vlade koja će upravljati zemljom do izbora 2023. godine. Vojni predstavnici tvrde kako ostaju posvećeni cilju pretvaranja Sudana u “demokratsku zemlju.” 

Ipak, istorija državnih udara i vojnih vlasti širom sveta nam pokazuje da tamo gde vojska vlada nema nikakvih naznaka demokratije. Sa druge strane buržoaska, građanska demokratija se kroz istoriju isto tako pokazala kao oblik državnog uređenja u kojem se radnička klasa ništa ne pita, već društvenim, političkim i ekonomskim životom uvek upravljaju interesi kapitalističke elite koja upravlja svim resursima i sredstvima za proizvodnju u zemlji. Vojne vlasti u državama na periferiji kapitalističkog poretka su samo ekstremno naličje kapitalizma koje otvoreno pokazuje nasilni, antinarodni karakter sistema u kojem je normalizovana vlast čoveka nad čovekom, kao i sistematska eksploatacija. 

U Kartumu kao i u nekolicini drugih gradova su pokrenuti narodni protesti protiv državnog udara na koje je vojska odgovorila pucanjem na goloruke demonstrante što je do sada već rezultiralo desetinama smrti. Ipak, protesti se nastavljaju, lokalno stanovništvo gradi i brani ulične barikade i ostaje nam da vidimo da li će radnička klasa Sudana uspeti i ovaj put da primora državni represivni aparat na povlačenje. U svakom slučaju, najavljeni izbori 2023. godine teško da mogu da donesu iole značajan boljitak za narod Sudana, kada se uzme u obzir suština parlamentarne demokratije koja onemogućava bilo kakvu stvarnu inicijativu odozdo, koja bi uključila narod u suštinske procese odlučivanja o pravcu u kojem će se sudansko društvo razvijati. 

Ono što pak uliva nadu je masovno samoorganizovanje različitih društvenih grupa unutar radničke klase tokom poslednje dve godine, što pokazuje da postoji jak klasni impuls koji deluje nezavisno od političkih institucija.