Revolucionarne i slobodarske pesme na filmu

Filmske stvaraoce oduvek su inspirisale revolucije, protesti, gerilske grupe i različite društvene borbe, pa su tako često i pesme koje su pratile ova dešavanja nalazile svoje mesto na velikom platnu. Iako je mejnstrim kinematografija često bila gluva za patnje najširih slojeva društva, a filmska industrija marginalizovala ili tendenciozno iskrivljivala najradikalnije političke ideje i pokrete za promenu čitavog sistema, pojedini autori su ipak pokušavali da ovekoveče slobodarski duh u svojim delima. Oštra krtika društva mogla se najčešće pronaći u okviru autorskih filmova, ali je povremeno zalutala i u svet Holivuda i visokobudžetnih produkcija. Neke od najpoznatijih revolucionarnih pesama postale su deo filmske istorije, pa su tako nezaboravne scene iz čuvenog filma “Kazablanka” (Casablanka, 1942) kada čitav bar ponosno i prkosno peva Marseljezu, ili iz Voren Bitijevog filma “Crveni” (Reds, 1981), o Oktobarskoj revoluciji, kada masa proletera u zanosu peva Internacionalu, a nedavno je verzija pesme Bella ciao koja se pojavljuje u španskoj seriji “Kuća od papira” (La cas de papel, 2017) postala planetarno popularna. Ovom prilikom želimo ipak da vam predstavimo neke filmske scene sa revolucionarnim i slobodarskim pesmama koje možda nisu toliko poznate, ali koje nisu ništa manje potresne, autentične i inspirativne.

Opsadno stanje / État de Siège, 1972

Grčki reditelj Kosta Gavras u svom filmu “Opsadno stanje” (État de Siège, 1972), zasnovanom na stvarnim događajima, prikazuje borbu levičarske urbane gerile u Urugvaju protiv diktatorske i represivne vlasti koju podržavaju američke obaveštajne službe. U jednoj sceni specijalni policijski odredi upadaju u prostorije univerziteta pokušavajući da suzbiju otpor prema vlasti koji se razvio među studentima. U dvorištu sa razglasa počinje da odjekuje pesma “Hasta Siempre, Comandante”, posvećena Če Gevari, kao simbolu otpora imperijalizmu i kapitalizmu u okviru Latinske Amerike. Policajci panično i užurbano trče sa jednog kraja dvorišta na drugo, pokušavajući da pendrecima razbiju zvučnike, ali u trenutku kada unište jedan pesma nastavlja da odjekuje sa nekog drugog.

1900 / Novecento, 1976

Epski film Bernarda Bertolučija “1900” (Novecento, 1976), u kome uloge tumače Žerar Depardije, Robert de Niro, Donald Saterlend i Bert Lankester, prati živote dvojice ljudi iz regije Emilijo u Italiji, jednog seljaka i jednog zemljoposednika, prikazujući razvoj fašizma i komunizma u ovoj zemlji tokom prve polovine XX veka. Tokom filma nekoliko puta se pojavljuje pesma Bandiera rossa, kao simbol radničkog pokreta i borbe proletera i seljaka za svoja prava.

Zemlja i sloboda / Land and Freedom, 1995

Film legendarnog britanskog reditelja Kena Louča “Zemlja i sloboda” (Land and Freedom, 1995) bavi se Španskim građanskim ratom (1936-1939), Internacionalnim brigadama, borbom protiv generala Franka i njegovih fašističkih saveznika, kao i sukobima različitih frakcija unutar republikanskih snaga. U sceni u kojoj borci jednog odreda sahranjuju svoje pale saborce i odaju im poštu pevajući Internacionalu na španskom jeziku, svoje pozdrave završavaju rečima: “Ostavićemo ih u zemlji, ali zemlja je sada naša drugovi, i sa ovog mesta treba da vučemo snagu da nastavimo sa borbom. Bitka je duga i naših protivnika je mnogo. Ali nas je još mnogo više i uvek će nas biti više. Sutrašnjica je naša, drugovi! Borba se nastavlja! ¡No pasarán!”

Okrug Harlan, SAD / Harlan County, USA, 1976

“Okrug Harlan, SAD” (Harlan County, USA, 1976) u režiji Barbare Kopl, jedan je od najboljih dokumantarnih filmova o sindikalnoj borbi i radničkim štrajkovima ikada snimljenih. Film prati napore rudara iz Kentakija tokom 1973. godine tokom pokušaja da se izbore za malo pristojnije uslove života i rada. Tokom dugog i iscrpljujućeg štrajka oni su često bili suočeni sa vrlo nasilnim pokušajima represije od strane vlasnika rudnika. U jednom sceni koja prikazuje sindikalni skup rudara, na bini se pojavljuje Florens Ris, aktivistkinja i pesnikinja koja je 1931. godine sastavila čuvenu pesmu “”Which Side Are You On?”. Sada već u poznim godinama, ona sa drhtavim glasom peva ovu pesmu koja je u međuvremenu postala međunarodni simbol radnčke borbe, a koja je nastala tokom jednog drugog štajka rudara u istom tom okrugu 42 godine ranije, štrajka koji je bio još krvaviji i u kome je više radnika izgubilo živote.

Komuna – Pariz 1871 / La Commune – Paris, 1871

Film “Komuna – Pariz 1871” (La Commune – Paris, 1871) iz 2000. godine, u režiji Pitera Votkinsa, predstavlja zaista jedinstveno i neobično ostvarenje za filmske sladokusce. Film u trajanju od gotovo 6 sati, sniman u studiju, uz učešće uglavnom neprofesionalnih glumaca, koristeći kvazi-dokumantarni pristup, pokušava da rekonstruiše i dekonstruiše događaje koji su se odvijali tokom nešto više od dva meseca postojanja Pariske komune. U mnogim scenama vidljive su kulise scenografije, a televizijska ekipa koja tokom čitavog filma intervjuiše učesnike ovih događaja predstavlja nameran anahronizam. Ova vrsta stilizacije korišćena je da bi se u centar pažnje stavila autentičnost osećanja i ideja koje iznose učesnici filma, a tokom jedne izuzetno emotivne scene, stanovnici Pariza slave svoju novoosvojenu slobodu i zanosno pevaju Marseljezu kao simbol jednakosti, bratstva i slobode.